“Shqipëria në botën e mijëvjeçarit të tretë”, Eugjen Merlika sjell botimin e gjashtë dhe të fundit në publicistikë

Intelektuali e publicisti Eugjen Merlika promovoi në UET librin e tij të fundit “Shqipëria në botën e mijëvjeçarit të tretë”, mes kujtimesh e vlerësimesh nga miqtë, të njohurit dhe lexuesit e tij, të cilët nderuan kontributin pa çmim që i bën prej vitesh shoqërisë shqiptare

Çfarë e shtyn, e motivon, një njeri që ka vuajtur tmerret e komunizmit, internimin, heqjen e lirisë për 44 vite, mohimin e të drejtave, që të mos heqë dorë nga vendi i vet e ta mbajë gjithmonë kokën pas, duke kujtuar e udhëzuar?

Edhe pse prej 30 vitesh jeton në Itali, Eugjen Merlika ndjek me përpikmëri fenomenet e ngjarjet politike në Shqipëri, angazhohet intelektulisht në debatet dhe temat e mprehta, e sidomos ato që kanë të bëjnë me çështjen kombëtare. Pena e tij lëshon fjalë të buta e të mençura, analizon me paanshmëri e drejtësi ato që ndodhin në përditshmëri e këshillon me urti ata që kanë në dorë fatet e shqiptarëve.

“Temat, idetë, kanë hyrë thellë në brendësi të qenies sime, të ngulitura nga tradita e familjes dhe kryesisht e gjyshërve të mi, Mustafa Kruja dhe Sotir Gjika. I kam paguar me internime pafund dhe vite burg këto ide, por jam krenarë për ta”, shprehet publicisti.

Gjatë periudhës së komunizmit nuk pati mundësinë të njihte si duhej veprat e tyre, por më vonë, pas fitimit të lirisë, i lexoi dhe e kuptoi më mirë se për çfarë punuan e vepruan. “I shërbyen vetëm një ideali, Shqipërisë etnike e lartësimit të saj”, thotë ai, duke shtuar se krenarinë e ndjen edhe për shumë bashkëvuajtës e bashkëkohës të tij, të cilëve iu ka kushtuar një kapitull më vete në librin e gjashtë dhe të fundit me publicistikë, “Shqipëria në botën e mijëvjeçarit të tretë”, botuar nga shtëpia botuese UET Press.

Një libër voluminoz prej 475 faqesh ku radhiten nëntëdhjetë e gjashtë shkrime të botuara nga viti 2005 e deri së fundi më 2023-shin, por që shtrihen e prekin një hark kohor shumë më domethënës se vitet në të cilat janë shkruar, me tema e personazhe që dalin nga historia kombëtare e njerëzore, shqiptare e botërore. Nga përballja me komunizmin e qëndrimi ndaj tij, te problemet në demokracinë europiane, nga personazhet që i admiron dhe që u kthyen në simbole të qëndresës njerëzore si, Nelson Mandela e Margaret Thatcher, te figura të mirënjohura kombëtare si Nënë Tereza, Don Anton Kçira e Dom Zef Oroshi, në të gjithë krerët e këtij libri lokalja gërshetohet me globalen, publikja ka edhe pak spërkatje historish dhe emocionesh personale.

“Temat e mia të shkrimeve ndoshta nuk janë shumë moderne, por kërkojnë të sjellin pranë lexuesit ato probleme që trashëguam nga shekulli i shkuar, e për të cilat ka rënë një mburojë hermetike mes nesh dhe me botën e jashtme”, shprehet Merlika. Thotë se ato përbëjnë thelbin e qenësisë së kombit, i cili jeton përtej jetës sonë.

I preukopuar për të ardhmen, jo vetëm të Shqipërisë, por të kombit shqiptar, Merlika shprehet i bindur se “fuqia jonë si popull, përparimi e roli ynë në botë, varen më shumë sesa mund ta përfytyrojmë ne nga bashkimi kombëtar”.

Gjatë promovimit të librit në mjediset e Universitetit Europian të Tiranës, miqtë, dashamirësit, treguan jo vetëm njohjen e hershme me autorin, vlerësuan kontributin e tij, të intelektualit të angazhuar, njeriut modest e qytetar, që shkruan pa interesa, vetëm për të mirën e përbashkët, siç ai e percepton atë. Nuk munguan kërkesat, që Merlika të mos shkëputet nga lexuesit, e t’i pasurojë ata me një biografi të jetës së tij e të gjithë trashëgimisë që ai mban mbi supe me krenari.

Në kohën që drejtonte Arkivën e Shtetit, profesorja e UET, historiania Nevila Nika rrëfeu njohjen me nënën e Eugjen Merlikës, arbëreshen Elena Gjika, por edhe me shumë personazhe e familje që vuajtën nga tmerret e sistemit. Prandaj ajo e vlerësoi autorin për faktin që nuk hodhi një gur pas largimit, nuk harroi, nuk përbuzi, por solli dëshmi, solli dorëshkrime e botime që tregonin anën tjetër të së vërtetës. “Të jemi mirënjohës Eugjen për ato që ke shkruar, edhe për gjyshin tënd, të cilin gjatë periudhës 45-vjeçare vetëm e kanë anetemuar. Askush nuk e kishte marrë në analizë, përse një firmëtar i aktit të pavarësisë, në një moment të tillë bën një akt të tillë, pasi veprimi i një politikani duhet analizuar në kontekst. Përse ai sakrifikoi veten dhe nuk ishte i vetmi”, u shpreh Nika.

“Kujtesa është një armë shumë e fortë, që nuk duhet përdorur për t’u hakmarrë, por duhet përdorur për të mos u kthyer në barbarë”, tha ajo më tej, duke përgëzuar autorin për gjakftohtësinë me të cilën shkruan, duke ruajtur nga fillimi deri në fund urtinë e tij, një gjë e rrallë për ditët në të cilat jetojmë.

Kryeredaktorja e UET Press, Suadela Balliu, e cila ka shkruar parathënien e librit “Shqipëria në botën e mijëvjeçarit të tretë”,  tha se me peshën e qytetarit të angazhuar, Merlika na fton të këqyrim vendin dhe botën përmes lentes së tij, që nuk është e ashpër e as sjell ndasi, por vjen  e qetë dhe e shtruar, konstruktive, siç vetë autori e shëmbëllen në agorën e mendimit politik, shoqëror, ekonomik e kulturor.

“Janë emocionuese shkrimet, si “Fëmija dhe Vigani Liberator”, ku portreti i atdhetarit, një prej burrështetasve të parë, Luigj Gurakuqi vjen përmes kujtimeve të Merlikës, që mësoi për herë të parë  përmes rrëfimeve të së gjyshes dhe së ëmës, e cila e kishte njohur kur kishte qenë fëmijë.

Po ashtu edhe portreti i nënës, Elena Gjikës, në përvjetorin e njëqindtë të lindjes, ravijëzimi i profilit të regjisorit Kujtim Spahivogli përmes dromcave që i evokon nga vera e largët e 1960-ës, kur u njoh me të. Rreshta ku lexohen bashkë dhimbja dhe dinjiteti, qëndresa e shpirtit njerëzor edhe përballë darës së kohës së mbrapshtë, sunduar nga njerëz të mbrapshtë.”

Eugjen Merlika ka një angazhim të gjatë në botën e shkrimeve, me libra, artikuj e përkthime që pasqyrohen në media të ndryshme. Librin e promovuar në UET, i cili është botimi i katërt me UET Press-in, pas librave: “Demokratura shqiptare në vështrimin e një të mërguari” (2017), “Thinjat e Atdheut” (2019) dhe “Rravgime të lira në shtigjet e historisë shqiptare” (2021), por i gjashti për autorin, ai e cilësoi të fundit në fushën e publicistikës, duke e etiketuar si një lëm domethënës, e domosdoshme për shoqërinë e për jetën kulturore të çdo vendi.

“Ne publicistët jemi priur të vëmë në dukje më shumë mangësinë apo të metat e shoqërisë dhe popullit tonë. Kjo mbetet një detyrë e kërkuar, për të dhënë një ndihmesë sado të vogël, por detyra jonë është të nxjerrim në pah edhe, kur ato shfaqen, mirësitë, sukseset e forcën e karakterit”, u shpreh autori.

Publicistikën e kanë krahasur me oratorinë në botën greko romane, kanë parë te ajo elementë të artit, prandaj si e tillë tha Merlika, duke perifrazuar Fan Nolin, asaj i takon të vendosë në jetë një mësim monumental të veprës teatrale, edhe më popullore edhe më të thellë që luhet në skenë.