Në ciklin e Forumeve UET, për një bashkëbisedim me pedagogë dhe studentë këtë të martë, nën moderimin e përgjegjëses së Departamentit të Shkencave Humane dhe Komunikimit, prof. asoc. dr. Belina Budini ishte i ftuar publicisti dhe autori i një sërë botimesh Preç Zogaj. Duke u gjendur në rrjedhën e ngjarjeve politike të këtyre viteve, kurdoherë si dëshmitar dhe nganjëherë dhe si pjesmarrës, ngjanjëherë dhe si protagonist, ai e ka ndjerë të nevojshme që ta dëshmojë këtë histori.

Historinë e tranzicionit duke e parë nga afër, nga brenda, duke dëshmuar në kohë reale dhe jo nga një distancë e largën. Ndër çështjet që u diskutuan ishte kontributi i madh dhe i gjërë që Preçi ka dhënë në politikë, si dhe raportimet e tij si publicist për ngjarjet aktuale.

‘Historinë e tranzicionit e kam dëshmuar në kohë reale’

“Publicistika është profesioni im. Unë publicist jam. Kam punuar gjithmonë gazetar. Unë kam shkruar libra publicistikë pa dalë nga zanati. Letërsia, poezia më ka shoqëruar gjithë jetën time. Poezia është një pasion, ndërsa publicistika është profesion për mua. Duke u gjendur në rrjedhën e ngjarjeve politike të këtyre 25-26 viteve, kurdoherë si dëshmitar dhe nganjëherë dhe si pjesëmarrës, nganjëherë dhe si protagonist, e kam ndjerë të nevojshme që ta dëshmoj këtë histori. Historinë e tranzicionit duke parë nga afër, nga brenda, duke dëshmuar në kohë reale dhe jo nga një distancë e largët. Librat e mij publicistikë janë libra që janë shkruar në kohë reale pak a shumë. Me përjashtim të librit ‘Fillimi’ që e kam shkruar pas 25 viteshh afërsisht. Tetë librat e tjerë, që ka botuar UET-i nga publicistika ime, janë libra të shkruar në kohë reale. I shohim dhe personazhet në raport me ngjarje konkrete. E kam ndjerë si të nevojshme këtë gjë. Kanë thënë që ‘kush do ta tregojë historinë po themi të zgjedhjeve të 26 majit’, ‘kush do ta tregojë historinë e 97-ës’. Ka plot që mund ta tregojnë, dikush nga opozita, dikush nga vënde të tjera. Kam pasur shansin t’i shoh në disa këndvështrime. E kam parë të arsyeshme t’i dëshmoj. I kam referuar librat e mi publicistik për shkak të ngjarjeve, jo se kanë konkluzione”.

Nëse do rikthehej për të rishkruar botimet e tij, çfarë do ndryshonte?

“Është një kronikë e gjatë e tranzicionit, por një kronikë e shkruar me stil letrar, me personazhe realë që vendosin rrethana të ndryshme. Unë kam dashur t’i shoh kështu për t’i bërë më tërheqës. Nëse unë do kthehesha për t’i rishkruar, do ndryshoja disa gjëra, por nuk është se do hiqja gjëra. Ngjarjet që janë pasqyruar në librat e mi janë ngjarje të rëndësishme që kanë ndodhur, që kanë shërbyer për të dhënë një kthesë zhvillimeve pasuese. Mund të shtoja gjëra të reja pasi gjatë viteve unë kam mundur të lexoj dhe autorë të tjerë. Të krijoj një vizion më të plotë. Për vitin 1997 kam një libër që titullohet ‘Lufta jo civile’, që është shkruar në vitin 1997-1998, në atë lëndë që kisha unë në dispozicion në atë kohë. Përgjatë viteve kanë dalë shumë gjëra të tjera”.  

‘Librat e mi janë librat e një publicisti të angazhuar’

“Publikut kam pasur për synim t’i flas. Librat e mi nuk janë librat e një publicisti të paanshëm që qëndron jashtë palëve, por librat e një publicisti të angazhuar politikisht. Nëse do flitej për ndonjë meritë të vogël të autorit, do flitej që pavarësisht pozicionit politik nuk i kam shkruar në llojin e partishmërisë. Unë jam përpjekur që dhe për palën që kam mbështetur unë të sjell ngjarje, fakte. Personazhet që prodhojnë ngjarjen nganjëherë të ngjallin dhe neveri. Janë ngjarjet që të ngjallin neveri dhe jo unë që shkruaj. Në qoftë se nuk e kam tepruar unë them që angazhimi, ose pozicioni politik përbën dhe kufizimin e këtyre librave. Në librin ‘Fillimi’, në një distancë 25-vjeçare është pak ndryshe nga librat e tjerë. Më objektiv dhe lexohet më gjerësisht. Librin ‘Rënia e zgjedhjeve’ unë e kam shkruar siç kanë ndodhur, demokratët, ku unë bëja pjesë dhe vetë, nuk e kanë lexuar me shumë qejf. Unë e kam parë nga një këndvështrim, ose si paralajmërim i një gjëme që po trokiste në politikën e vëndit. Prishja e zgjedhjeve ka vazhduar të na ndjekë në jetën politike. Libri i fundit rastësisht, lidhet me realitetin tonë, titullohet ‘Në kërkim të zgjedhjeve të humbura’”.

“Politikisht unë jam mundur”

“Të gjithë u hodhëm në fushën e politikës në ’90. Unë kam pasur ambicie politike. Kam marrë pjesë në një lëvizje për ndryshim. Kjo ndodh vetvetiu që të marrësh pjesë në një lëvizje politike për ndryshim, duhet t’i dalësh zot me radhë punëve. Herën e parë t’i dalësh zot gazetës, pastaj t’i dalësh zot kandidimit etj. Lista e kandidimit të çon vetvetiu në politikë. Jam futur në politikë me idetë dhe synimet e mia të një brezi. Në një farë mënyre kam qenë zëri ose përfaqësuesi i një korenti liberal që Shqipëria e ka krijuar dhe në vitet e komunizmit. Çdo 10 vite ka pasur një goditje ndaj liberalëve. Ishim një grup njerëzish që e kemi quajtur ‘brezi i antenës së ngritur në mjegull’, që kishte filluar të kapte sinjalet e kulturës, librave, përkthimeve, të autorëve ë rinj, autorët e ndaluar. Brezi im kishte një vizion të saktë për pluralizmin. Ndiqnim jetën pluraliste. Për këtë korent, këtë grupim kam përfaqësuar unë bashkë me miq të jterë si Gramoz Bashko, Neritan Ceka etj. Në vitin ’92 ne kemi prodhuar një dokument politik që ndoshta është ndër dokumentët e rrallë që ka prodhur ndonjë grupim politik, që është dhe doktrinor, që është ‘Nocioni’. Është i gjallë. Është një libër politik. Unë me Arben Imamin e kemi shkruar, dhe hyrjen e ka shkruar Spartak Ngjela. Dua të nënvizoj që politikisht unë jam mundur dhe e pranoj që jam mundur nga ambienti. Idetë e mia nuk kanë fituar. Kjo nuk do të thotë që unë kam vënë në dyshim idetë e mia. Idetë liberale do të rikonfirmohen si të drejta për atë që duhet të ndodhte dhe që nuk ka ndodhur që do të ndodhë. Vendi vazhdimisht ka kaluar në disa etapa, ngjarje që në një farë mënyre janë zhvilluar në një spirale që ka përsëritur vetveten. Drejtuesit politikë që kanë fituar, kanë dështuar për të vendosur zgjedhje në Shqipëri, na kanë pasur dhe do na kenë armiq për vdekje. Sa të mundemi si individë ose si grup për këtë temë. Kanë dështuar miqtë dhe kundërshtarët tanë për të vënë zgjedhjet në Shqipëri. Kanë dështuar për të vendosur sundimin e ligjit, për të vendosur sundimin e ligjit në gjithë piramidën e shoqërisë dhe shtetit. Ligji për një pjesë, jo për të gjithë.  Kanë dështuar për të luftuar pandëshkueshmërinë dhe sferat e larta ku vetë janë alternuar në pushtet herë pas here. Është e natyrshme që të kenë dështuar në luftën kundër korrupsionit. Në këto tre dështime janë bashkaur, janë bashkë që të gjithë. Unë kam qënë pjesë aktive e politikës, por nuk kam qënë asnjëherë aty ku ka ndodhur ky dështim. E pranoj që na kanë mundur. Na kanë prishur zgjedhjet, na kanë prishur republikën. Zgjidhja është në prag. Doktrina liberal-demokrate, vetë demokracia nuk është vetëm e djathtë, është dhe e majtë dhe konservatore dhe liberale dhe socialiste”.